Trzydziestolecie powołania Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata uczczą w najbliższy weekend jego członkowie. W stolicy odbędzie się pierwszy od zakończenia II wojny światowej Ogólnopolski Zjazd Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata z Polski, zorganizowany wspólnie z Urzędem ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Z tej okazji w sobotę 15 października o godz. 18 w katedrze polowej zostanie odprawiona Msza św. w intencji Polaków uhonorowanych tytułem Sprawiedliwego.
Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata jest organizacją pozarządową, która powstała w 1985 r. z inicjatywy paru osób odznaczonych przez państwo Izrael medalem i dyplomem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” za ratowanie Żydów w czasie II wojny światowej. Jako jedyne w kraju Polskie Towarzystwo Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata zrzesza Polaków noszących tytuł „Sprawiedliwych”. W szczytowym okresie działalności zapisanych było 1260 osób. Obecnie żyje ok. 500 członków.
Podstawowym celem działalności Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata jest zachowanie pamięci i szerzenie wiedzy o okupacji hitlerowskiej w Polsce, o Zagładzie i o ludziach, którzy z narażeniem życia (swojego i bliskich) ratowali współobywateli pochodzenia żydowskiego.
Towarzystwo realizuje swoją misję poprzez spotkania edukacyjne z młodzieżą polską, nauczycielami, licznymi grupami młodzieży izraelskiej i innych państw. Członkowie towarzystwa biorą udział w uroczystościach rocznicowych, świętach polskich i żydowskich, upamiętnianiu miejsc martyrologii m.in. pod pomnikiem Obrońców Getta, w byłych obozach koncentracyjnych (w rocznicę ich wyzwolenia), rocznicach mordu w Jedwabnem, pogromu kieleckiego i innych. Uczestniczą także w sesjach naukowych krajowych i międzynarodowych związanych tematycznie z okupacją i Holocaustem.
Do stycznia br. odznaczeniem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata uhonorowano 6620 Polaków, czyli ok. 25% liczby wszystkich odznaczonych tym medalem (26 119 – 1 stycznia 2016). Polacy są na pierwszym miejscu listy odznaczonych przez państwo Izrael za pomoc Żydom w czasie II wojny.
Część historyków szacuje, że liczba Polaków pomagających Żydom jest znacznie większa. Historyk Hans Furth podaje liczbę ponad miliona obywateli polskich zaangażowanych w pomoc Żydom w czasie II wojny światowej. Szwedzki historyk Gunnar Paulsson zauważył, że prawdopodobnie około 100 tys. Polaków zasłużyło na tytuł „Sprawiedliwego”, setki tysięcy pomagały w drobniejszy sposób. Żydom pomagały pojedyncze osoby, całe rodziny i wioski, część ruchu oporu oraz specjalnie stworzone do tego celu organizacje, jak Rada Pomocy Żydom „Żegota”.
