Płaszczenica – świąteczny prawosławny całun z wizerunkiem Chrystusa, stół wielkanocny i święconka oraz prawosławne krzyże i najpiękniejsze ikony pokazano na otwartej dzisiaj wystawie pt. „Prawosławne Święta Wielkanocne – ikona karpacka między Wschodem a Zachodem”. Wernisaż z udziałem wielu gości odbył się w Dworku Laszczyków – w siedzibie Muzeum Wsi Kieleckiej.
Gościem wernisażu był artysta z Sanoka i konserwator dzieł sztuki – Jerzy Wojtowicz, który wprowadził w teologię ikony i opowiedział o sztuce ikonopisania, a także o polskich zasobach ikon. Zwrócił również uwagę na najważniejsze obszary tworzenia ikon w Europie.
Na kieleckiej wystawie znalazło się 17 ikon autorstwa Jerzego Wojtowicza. Dzieła nawiązują min. do stylistyki ikon karpackich pochodzących z 2 poł. XVI i początku XVII wieku. Są to także ikony współczesne. W sumie zaprezentowano kilka najważniejszych tematów ikonowych: „Mandylion” (Spas Nierukotwornyj), „Deesis”, „Sąd Ostateczny”, „Ikona Mądrości Bożej”.
„Są cztery filary ikony: teologia, ikonografia, stylistyka i technologia. Żadna ikona nie powstanie i nie powstała bez tych czterech elementów, tak teraz, jak przed wiekami” – mówił artysta. Projekt tworzenia ikon, oscylujących miedzy Kościołem Wschodnim, a Zachodnim realizuje od trzech lat.
Ikona to obraz sakralny powstały w kręgu kultury bizantyńskiej wyobrażający postacie świętych, sceny z ich życia, sceny biblijne lub liturgiczno-symboliczne. Charakterystyczna dla chrześcijańskich Kościołów wschodnich, w tym prawosławnego i greckokatolickiego, ikona powstała w Bizancjum, ale forma u nas rozpowszechniona wiąże się z kanonem Kościoła prawosławnego, który termin ikony odnosi wyłącznie do malowideł na desce, wykonanych zgodnie z kanonem ikonograficznym.
Ikona za pomocą środków plastycznych i języka symboli objawia świat duchowy. W tradycji prawosławnej ikona jest czymś więcej niż obrazem dewocyjnym lub dekoracją świątyń. Jest przedmiotem kultu, nieodłącznym od liturgii, sakramentalnym znakiem niewidzialnej obecności Boga. Za pomocą określonych środków plastycznych przedstawia treści teologiczne.
Kielecką wystawę ikon, tak charakterystycznych dla religijności Kościoła Wschodniego, uzupełnia prezentacja elementów typowych dla obchodów Wielkanocy w Prawosławiu.
Pokazano m.in. charakterystyczną święconkę. W koszyku udekorowanym haftowanymi wstęgami, są jajka, sól, wędlina. – O różnicy z naszym obyczajem decyduje czas święcenia pokarmów – w nocy z Wielkiej Soboty na Wielką Niedzielę oraz doczepianie do kobiałek zapalonej świecy, symbolizującej światło Chrystusa – powiedziała KAI Beata Wojciechowska, kierownik działu etnografii Muzeum Wsi Kieleckiej.
W tym roku prawosławna Wielkanoc przypada 1 maja. Prawosławni obchodzą święta wielkanocne nieco później, a czasem różnica ta wynosi nawet cztery lub pięć tygodni. Jest to związane z cyklami księżyca oraz różnicą między kalendarzem juliańskim i gregoriańskim Ogólna zasada wyznaczania daty święta Zmartwychwstania Pańskiego jest jednakowa zarówno u rzymskich katolików, jak i prawosławnych, gdyż ustalono ją już na pierwszym soborze powszechnym, który odbył się w Nicei. Postanowiono wtedy, że Zmartwychwstanie Pańskie będzie celebrowane podczas pierwszej niedzieli po wiosennej pełni księżyca.
Unikatowym elementem kieleckiej wystawy jest płaszczenica, jedna z niewielu, które w Polsce się zachowały.
„Dzięki życzliwości parafii greckokatolickiej pod wezwaniem Jozafata w Lublinie możemy zaprezentować unikatową płaszczenicę z 1756 roku, czyli całun – ikonę przedstawiająca Chrystusa złożonego do grobu oraz dwustronny krzyż malowany z XVIII wieku. Ekspozycję wzbogacają także dwie ikony z XVIII wieku oraz kopie ikon pochodzące z muzeów w Sanoku autorstwa Jerzego Wojtowicza, w tym kopia XVI -wiecznej ikony Matka Boska Hodegetria, najsłynniejszej ikony w polskich zbiorach muzealnych” – dopowiada Beata Ryń, kierownik działu promocji i marketingu Muzeum Wsi Kieleckiej.
Jak informuje etnograf Beata Wojciechowska, płaszczenica była demonstrowana publicznie tylko w Wielki Piątek, jako symbol Ukrzyżowanego Jezusa. Na stałe jest przechowywana w cerkwi za ikonostasem.