– Motywem przewodnim opracowania jest wspólnota parafialna, a osnową pracy rodzina: wierząca, tradycyjna, wielopokoleniowa i przeważnie wielodzietna – podkreślił w rozmowie z KAI Grzegorz Pelica. Do rąk czytelników trafił jego „Rodzinny obrządek wschodni w Rzeczpospolitej”, efekt pracy doktora nauk humanistycznych, absolwenta historii UMCS i teologii KUL.
W Lublinie odbyła się promocja książki „Rodzinny obrządek wschodni w Rzeczpospolitej. Opracowania archiwalne i studia z dziejów diecezji chełmsko-lubelskiej” autorstwa G. Pelicy. – Synteza i prezentacja badań archiwalnych dają świadectwo trudnej sytuacji Kościoła na Lubelszczyźnie – podkreślił abp Abel, ordynariusz prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej. Dodał, że dzięki tej pozycji czytelnik bardziej zrozumie, iż w założeniu, po latach eksperymentów politycznych i różnych doświadczeń prawosławia na Lubelszczyźnie miało nie być. – A my jesteśmy mimo wszystko i dajemy świadectwo naszej wiary – zaznaczył arcybiskup.
Kilkunastoletnia kwerenda archiwalna, którą autor konfrontuje z konkluzjami i schematami historyków, pozwoliła na weryfikację uproszczeń, zmierzenie się z mitami, a przynajmniej na postawienie pytań o przeszłość, teraźniejszość i przyszłość prawosławia w Polsce. – Motywem przewodnim opracowania jest wspólnota parafialna, a osnową pracy rodzina: wierząca, tradycyjna, wielopokoleniowa i przeważnie wielodzietna; ucząca szacunku do pokolenia odchodzących, współodpowiedzialności za tutejsze tradycje, chrześcijańską wiarę i tożsamość – zaznaczył G. Pelica. Książka ukazuje nie tylko dramat roku 1938, losy rodzin i parafii podczas bieżeństwa. Autor prezentuje zapomniane dzieje konwertytów z obrządku wschodniego na łaciński w XVIII w., przyczyny atrofii parafii na polsko-ruskim pograniczu, nieznane wykazy mnichów i mniszek, prześladowania przez reżimy totalitarne, a nawet zaangażowanie ludności obrządku wschodniego w Powstanie Styczniowe.
Rodzinny obrządek wschodni w Rzeczypospolitej – to historia prawosławia od czasów piastowskich po wiek XXI, z uwzględnieniem unii i neounii. Obszerny rozdział zawiera dzieje poszczególnych parafii diecezji lubelsko -chełmskiej. Jak wskazuje E. Horoch to książka dla zainteresowanych rodzinnymi korzeniami, które odnaleziono w archiwach i księgach metrykalnych. Poszukiwania genealogiczne ułatwiają obszerne indeksy nazwisk i nazw rodowych. To książka o życiu codziennym wsi, miasteczek i parafii historycznej „Polskiej Rusi”, o tradycjach ukrytych w zwyczajach, nazewnictwie i przysłowiach. – Zachęca także do dialogu pomiędzy wyznawcami islamu i chrześcijanami, którego Gwiazdą przewodnią może być Maryja (Maryam) – dodaje E. Horoch.
– Chrześcijaństwo wschodnie promuje rodzinę i nadaje jej rangę misyjną poprzez podtrzymywanie zakorzenionej w Piśmie Świętym tradycji rodziny kapłańskiej, mającej być wzorem dla innych rodzin w łonie lokalnego Kościoła. Obowiązki moralne wobec rodziny „cerkwi domowej” – są naturalnym sprawdzianem poczucia odpowiedzialności za rodzinę dzieci Bożych – Chrystusową Cerkiew – wskazuje G. Pelica. Dodaje także, iż chrześcijańskiej rodzinie duchownego – jak w źrenicy oka – widać autentyzm troski o to, co jest istotą jednego, świętego, powszechnego i apostolskiego Kościoła: wspólnotę komunii, głoszenie Słowa i liturgiczną cześć oddawaną Bogu, wychowanie do pracy i służby, autorytet ojca i matki oraz świadectwo wiary żywej w posłudze najsłabszym. – W rodzinie uczy się człowiek rozumieć, co oznaczają słowa: bracia, siostry, miłość, dom, opieka, prawda, wiara… – zaznacza autor.
Grzegorz Jacek Pelica – ur. w 1961 r. w Cycowie, doktor nauk humanistycznych, absolwent historii UMCS i teologii KUL. Zajmuje się dziejami Kościoła prawosławnego i dialogiem ekumenicznym. Autor artykułów naukowych i publicystycznych oraz książek: Droga Krzyżowa z młodzieżą (1999), Z dziejów straży pożarnej w Łęcznej. Jubileusz i historia OSP (2008), Kościół prawosławny w województwie lubelskim (1918-1939) (2007, 2009), Ślady zapomnianego piękna. Włodawa i okolice (2009), Puchaczów 1920. Zwycięska ofensywa oddziałów generała Stanisława Bułak-Bałachowicza (2009), „Byłem w więzieniu…” Zarys dziejów prawosławnego duszpasterstwa więziennego na Lubelszczyźnie do 2009 roku (2010), „Bałachowcy” Stanisława Lisa-Błońskiego jako przestrzeń refleksji i historyczny dokument (2011), Lampady naszych ścieżek. Bibliograficzny katalog świętych (2013). Współautor Socjologii życia religijnego w Polsce (Warszawa 2009, pod red. S. H. Zaręby).Współpracuje z „Przeglądem Prawosławnym”, „Wiadomościami Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego” i „Niedzielą Lubelską”. Nauczyciel w Łęcznej. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi za honorowe krwiodawstwo 2012 r. i Nagrodą im. Księcia K. Ostrogskiego w 2010 r.
